Šta je mamografija, koliko je korisna, koliko je štetna, kolika je njena pouzdanost?

Mamografija je neinvazivna dijagnostička metoda kojom se dobija slika pomoću rendgenskih (X) zraka na aparatu koji se zove mamograf.

Mamografija je najadekvatnija dijagnostička metoda za otkrivanje malignih tumora dojki minimalnih dimenzija, čak i onih koji se ne pipaju. Ukoliko se tumor otkrije u ovoj fazi bolesti, kada je dimenzija manjih od 1cm, kada se ne može napipati, dok nije prešao u agresivnu formu i dao metastaze, prognoza je dobra i može se postići potpuno izlečenje.

Radiolog tumači slike i daje izveštaj u pismenoj formi uz obaveznu BI RADS klasifikaciju (svaki nalaz se okarakteriše slovima i brojevima BI RADS 0-6 sa tekstom koji ga objašnjava).

Promene koje vidi mamografija:

1. Tumorske senke;

2. Zone asimetrije i poremećaje strukture dojke što može da ukaže na tumor koji vrši invaziju okolnog tkiva;

3. Kalcifikacije koje mogu da budu veće – makrokalcifikati i manje – mikrokalcifikati. Nakon pregleda oblika, veličine i broja naslaga kalcijuma koji se vide na mamografu vrši se grupisanje na benigne, verovatno benigne i sumnjive (suspektivne) vrste.

Mamografija predstavlja „zlatni standard“ u otkrivanju karcinoma dojke.

Mamografiji treba da se podvrgne svaka žena posle 40-e godine života.

Doza zračenja koju pacijent primi pri mamografskom snimanju je mala, odnosno jednaka je količini kosmičkog zračenja koju organizam primi u toku 7 nedelja ili količini zračenja koja se apsorbuje za vreme jednog prekookeanskog leta, pa je strah od zračenja neopravdan.

Aparati novije generacije, za svaku pacijentkinju automatski podešavaju dozu zračenja na minimum. Dobijeni snimci na ovakvim aparatima (koristeći i specijalne mamografske projekcije kao što su snimanje pod drugim uglom, sa kompresijom, sa uvečanjem) su visoke rezolucije što omogućava otkrivanje minimalnih promena u dojci.

Tačnost mamografskog nalaza zavisi od nekoliko faktora:

1. tehničkih karakteristika aparata

2. znanja i iskustva radiologa

3. starosti i gustine tkiva dojki (dojke mladih žena sadrže viđe mlečnih žlezda i ligamenata koje mogu da maskiraju senke raka, dok se sa godinama smanjuje količina mlečnih žlezda, a povećava masno tkivo što olakšava interpretaciju nalaza).

U oko 10 odsto slučajeva moguće je da se karcinom dojke mamografski ne prikaže. Kao dopunske dijagnostičke metode koristi se ultrazvuk dojki, a u nekim slučajevima i magnetna rezonanca I biopsija tkiva dojke.

Priprema i način izvođenja mamografije:

– Pre izvođenja mamografije ne treba nanositi kreme, losione i dezodoranse na kožu dojki. Ova sredstva mogu da se vide na snimku i da imitiraju patološke promene što otežava tumačenje i interpretaciju nalaza.

– Pre početka snimanja rendgen tehničara obavestiti o postojanju implantanata, tegobama ako ih imate, trudnoći.

– Garderoba se skida do pojasa, skida se nakit, zauzima stojeći stav

– Rendgen tehničar dojku postavlja između dve ploče koje se pomeraju i vrše pritisak na dojku u trajanju od 5 do 10 sekundi što pacijentkinja oseća kao manju bol ili nelagodnost. Većim pritiskom na dojku se smanjuje doza zračenja i dobija kvalitetniji snimak. Mamografski se svaka dojka pregleda u dve projekcije (CC i MLO).

– Ukupno snimanje traje nekoliko minuta i nakon obavljenog snimanja pacijentkinja je spremna za dnevne aktivnosti.

Mamografija može da se radi u bilo kom periodu menstrualnog ciklusa, ali zbog osetljivosti dojke u premenstrualnoj fazi preporučuje se da se uradi u periodu od 5-12.dana menstrualnog ciklusa (računajući od prvog dana menstrualnog krvarenja).